Warszawa - zewnętrzny pierścień fortów

W ramach pierwszego etapu budowy fortowej Twierdzy Warszawa powstały umocnienia zewnętrznego pierścienia fortów. W latach 1885-1890 wybudowano 18 dzieł numerowanych od I do XIV a rozmieszczonych w odległości ok. 8km od centrum miasta.

Ten dział wymaga uzupełnienia - chcesz pomóc? Napisz do mnie.

Warszawa zewnętrzny pierścień

Nieistniejący już fort XIV Marywil (Annopol) powstał w ramach budowy zewnętrznego pierścienia fortów w latach 1885-1890. Został wybudowany obok folwarku Marywil, po wschodniej stronie linii kolejowej do Modlina.

Fort powstał według zmodyfikowanego projektu fortów warszawskich jako dzieło ziemno-ceglane o narysie zbliżonym do trapezu z dwoma czołami i dwoma barkami. Posiadał dwa wały - wyższy, wewnętrzny dla artylerii i niższy, zewnętrzny dla piechoty. Już w ówczesnych czasach było to rozwiązanie przestarzałe, gdyż taki fort był wysoki i dobrze widoczny z przedpola. W części szyjowej umieszczono mieszkalne koszary, z całym zapleczem sanitarnym. Pod wałem artylerii umieszczono liczne kazamaty na schrony. Z koszar na wał prawdopodobnie poprowadzona była centralnie poterna. Przejście z wnętrza fortu na wał piechoty zapewniały cztery poterny. Otoczony był częściowo mokra fosą - od strony czoła i prawego barku. Fosa broniona była z centralnie położonego kojca skarpowego, dwóch kaponier na barkach oraz dodatkowej, czwartej kaponiery na styku prawego barku i fosy czołowej. Ta ostatnia kaponiera jest główną różnicą w stosunku do pozostałych fortów w Warszawie, a także lewa kaponiera która nie była chroniona mokrą fosą.

Fort podlegał rozkazowi z 31 stycznia 1909 roku o likwidacji twierdzy. Rozkaz został wykonany i fort rozebrano, tak jak wszystkie umocnienia po praskiej stronie Wisły.

Na planie projektu kanału obwodowego z 1926 roku fort jest ciągle zaznaczony, czyli musiały jeszcze być w terenie jakieś pozostałości. Ale to właśnie w związku z budową tego kanału ostatecznie zniknęły wszelkie ślady po forcie. W jego miejscu powstawało od 1927 roku osiedle dla robotników budowy kanału znane od tego czasu jako Annopol - w zasadzie teren ten powinien nazywać się Marywil, gdyż folwark Annopol znajdował się dalej na północ. Powstałe osiedle zamieszkali nie tylko robotnicy budowy kanału, ale także pracownicy kolejowi, a dużej części bezdomni i bezrobotni. Miejsce to cieszyło się bardzo złą sławą aż do czasów II wojny światowej. Zabudowania osiedla były drewniane i większość z nich została zniszczona podczas działań wojennych. Po wojnie baraki zostały częściowo odbudowane i biedna dzielnica straszyła aż do lat 1960.

Obecnie w miejscu fortu znajdują się budynki przemysłowe i magazyny w kwartale ulic Annopol, Marywilska i na północ od Inowłodzkiej. Obecna ul. Marywilska prowadzi po śladzie dawnej drogi wjazdowej do fortu.

Fort XIV Marywil na starych mapach i zdjęciach.
fot.1 Niemiecka mapa z 1914 roku w skali 1:25 000 (źródło: Mapster)
fot.2 Niemiecka mapa z 1915 roku (Karte des Westlichen Russlands), zaznaczona droga forteczna pomiędzy umocnieniami (źródło: Mapster)
fot.3 Plan kanału obwodowego z 1926 roku z zaznaczonym fortem (Przegląd Techniczny, 1926, nr. 35-36)
fot.4 Niemiecka mapa z 1940 roku, bazująca na mapie WIG. Widoczny zarys terenu pofortecznego na terenie osiedla Annopol (źródło: Mapster)