Modlin - zewnętrzny pierścień fortów

W 1909 roku zmieniono koncepcję obrony zachodniej części Rosji - twierdzę w Warszawie i w Zegrzu przeznaczono do likwidacji, a twierdzę w Modlinie (Nowogieorgijewsk / Новогеоргиевск) postanowiono jednak rozbudować. W latach 1912-15 powstał wokół Modlina drugi pierścień fortów (od IX do XVIII) wraz z dziełami pośrednimi (od D-1 do D-10). Tylko nieliczne z tych obiektów zostały wybudowane w całości do czasu rozpoczęcia wojny.

Modlin forty zewnetrzne

Nieistniejący już punkt oporu D3 (fort XIa) był budowany w ramach drugiego pierścienia fortów Twierdzy Modlin, na pograniczu wsi Tomaszówka i Strubiny.

Budowę dzieła rozpoczęto w 1913 roku, tuż przed wybuchem I wojny światowej. Miało ono zamykać odcinek pierścienia fortów od Strubin do Henrysina. Budowy nie dokończono do czasu wkroczenia wojsk niemieckich do Modlina w 1915 roku.

Punkt oporu nr 3 projektowany został jako dwa, połączone ze sobą wspólną fosą, małe ziemne forty. Oba miały mieć narys zbliżony do trapezu, otoczonego wałem i suchą fosą z kratą forteczną. W centralnej części wału zaplanowano betonowy schron na pół kompani piechoty (50-60 żołnierzy). Schron miał się składać z dwóch pomieszczeń koszarowych oraz centralnie umieszczonego stanowiska obserwacyjnego. Miał też posiadać toalety i podstawowe pomieszczenia techniczne.

Nie wiadomo jaką część prac zdołano wykonać do rozpoczęcia działań wojennych. Ślady terenowe wskazują na to, że wykonano tylko prace ziemne przy prawej połowie punktu oporu, a nie wykonano żadnych budowli betonowych. W opisie z początków mobilizacji obiekt ten nie został ujęty na wykazie istniejących fortów.

Obecnie w terenie pozostały nieliczne ziemne fragmenty zabudowane domkami rekreacyjnymi, pozostały teren to pole uprawne. Na mapach topograficznych teren jest opisany jako "Fort XIa Oporny". Na zdjęciach satelitarnych widać fragmenty zarysu fortu.

Na niemieckich mapach z epoki oraz w późniejszych publikacjach punkt oporu ma błędne oznaczenie XIa. Rosjanie określali ten obiekt jako punkt oporu nr 3 (опорный пункт №3).

Punkt oporu nr 3 na planach z 1913 roku

Punkt oporu nr 3 na planach z 1913 roku

Fort XVIII
fot.1 Niemiecka mapa "Karte des Westlichen Russlands" z 1915 roku
fot.2 Niemiecka mapa z 1939 roku oparta w całości na polskiej mapie WIG 1:100 000
fot.3 Współczesna mapa topograficzna z Geoportal.gov.pl, dzieło opisane jako "Fort XIa oporny"