Warszawa - forty Cytadeli Warszawskiej

W ramach pierwszej zasadniczej przebudowy Cytadeli otoczono ją systemem fortów. Według planów zatwierdzonych przez cara Mikołaja I w grudniu 1848 i maju 1849, powstało sześć dzieł wysuniętych przed Cytadelę. Do naszych czasów zachowały się trzy z nich oraz fort Śliwickiego.

Warszawa forty cytadeli

W latach 1849-50 w ramach przebudowy Cytadeli, po jej północnej stronie, nad Wisłą, wybudowano nieistniejącą już Baterię Nadbrzeżną. Było to początkowo dzieło zimne, które doczekało się modernizacji budowlami ceglanymi.

Bateria powstała jako dzieło ziemne. W latach 1864-74 doczekała się modernizacji elementami ceglanymi. Strona zachodnia powstała jak typowe czoło ówczesnych fortów wokół cytadeli, czyli fosa z centralnym kojcem skarpowym - dokładnie takim samym jak istniejący jeszcze na forcie Traugutta. Strona północno-wschodnia powstała jako ceglana działobitnia, a służąco do ostrzału na północ i w stronę Wisły. Całość otoczona została suchą fosą a od strony szyjowej murem z pojedynczą bramą

Bateria nie podlegała rozkazowi z 1909 roku o likwidacji twierdzy w Warszawie. Przetrwała więc I Wojnę Światową bez zniszczeń.

Bateria Nadbrzeżna (Rymkiewicza) na starych zdjęciach.
fot.1 Niemieckie zdjęcie lotnicze z 1915 roku, bateria na prawym skraju zdjęcia.
fot.2 Zdjęcie lotnicze z 1935 toku, obiekt jeszcze istniał, źródło: mapa.um.warszawa.pl
fot.3 Rosyjskie zdjęcie lotnicze z 1945 roku, widoczne pozostałości umocnień, źródło: mapa.um.warszawa.pl

W 1921 roku Bateria Nadbrzeżna otrzymała imię gen. Franciszka Rymkiewicza, obrońcy Warszawy z okresu powstania kościuszkowskiego oraz dowódcy II legii we Włoszech. Niestety nie na długo gdyż w latach międzywojennych obiekt został rozebrany przygotowując miejsce na zabudowę mieszkaniową Żoliborza. Bateria istniała jeszcze w 1935 roku - widoczna jest na planie lotniczym Warszawy. Po II wojnie obszar baterii został do końca oczyszczony i zniwelowany. Na uzyskanym w ten sposób terenie przystąpiono do budowy osiedla "Kępa Potocka". Dzisiaj po baterii nadbrzeżnej nie ma już żadnego śladu.

Bateria Nadbrzeżna (Rymkiewicza) na starych planach i mapach.
fot.1 Fragment starego rosyjskiego planu Cytadeli, wg. stanu na połowę XIX wieku.
fot.2 Fragment współczesnego planu Cytadeli, wg. stanu na rok 1871.
fot.3 Fragment niemieckiej mapy z 1914 roku w skali 1:25 000
fot.4 Mapa geodezyjna z 1936 roku, źródło: mapa.um.warszawa.pl
fot.5 Fragment polskiej mapy WIG z okresu międzywojennego.


Mapa fortyfikacji

mapa fortyfikacji

Źródła / bibliografia

Strona tworzona jest w oparciu o źródła umieszczone tutaj:
źródła i bibliografia.