W ramach budowy pierścienia fortów wokół Modlina powstały także liczne obiekty pomocnicze w tym m.in. 11 prochowni i zespołów prochowni.
Pisząc o prochowniach nie mamy na myśli tylko dawnych magazynów prochu, ale już bardziej magazyny gotowej amunicji. W fortyfikacji rosyjskiej takie składy amunicji lokowano poza umocnieniami bojowymi.
Na starych mapach, ale także na współczesnych opracowaniach mamy zaznaczone różne prochownie, część zaznaczona jest błędnie, część nie jest zaznaczona wcale. Żadna z prochowni nie posiada oznaczenia na starych mapach, a używane numeracje pochodzą już z późniejszych opracowań i niestety są niespójne. Przyjąłem najrozsądniejsze rozwiązanie tj. numerację z opracowania Stefana Fuglewicza, które było zamieszczone w książce Ryszarda Bochenka.
W pierwszym etapie budowy pierścienia fortów wokół Twierdzy Modlin powstały ceglane prochownie. Miały postać pojedynczych obiektów, bardzo podobnych do fortecznych koszar. Było to kilka pomieszczeń z oknami, otoczonych korytarzem mającym na celu izolację od wilgoci oraz cele komunikacyjne. Całość przykryta nasypem ziemnym. Przynajmniej część z tych prochowni otoczona była wałem i fosą. Tak powstały prochownie P1, P4, P5, P6 oraz P7.
W drugim etapie budowy pierwszego pierścienia fortów, gdy przystąpiono do modernizacji powstałych niedawno ceglanych umocnień, powstały pojedyncze betonowe prochownie. Miały postać obiektu, zagłębionego w ziemi, już bez okien, z wejściem zabezpieczonym przelotnią, skrywające w sobie duże pomieszczenia magazynowe oraz pomieszczenia pomocnicze. Tak wybudowano trzy bliźniacze prochownie P2, P3 i P8. Prawdopodobna data budowy wg. ewidencji zabytków to rok 1896.
W trzecim etapie budowy twierdzy fortowej, tuż przed wojną, powstały trzy kompleksy prochowni. W każdym miejscu wybudowano kilka odsuniętych od siebie prochowni, z wejściami zabezpieczonymi charakterystycznymi przelotniami, z pancernymi okiennicami do pomieszczeń magazynowych. Całość pomieszczeń otoczona korytarzem oraz przykryta nasypem ziemnym. W latach 1912-1915 budowano w ten sposób podobne do siebie kompleksy betonowych prochowni P9, P10 i P11.
Prochownie na planach.
fot.1 Niemiecka mapa z 1915 roku "Karte des Westlichen Russlands" z zaznaczonymi prochowniami. Obiekty oryginalnie oznaczone jako "M.D.". Nie wszystkie prochownie były pokazane na tej mapie. Przyjęto numerację zaproponowaną przez Ryszarda Fuglewicza w książce Ryszarda Bochenka.
fot.2 Niemiecka mapa z 1938 roku,w skali 1:25000, bazująca w całości na polskiej mapie WIG. Ta specyficzna wersja mapy posiada zaznaczone obiekty forteczne. Prochownie oznaczono jako "Mun", P9 i P10 jako prostokąt ze znakiem zapytania oraz prochownia P4 jako umocnienia. Brakuje prochowni P1 i P11 (źródło: Mapster igrek.amzp.pl).
fot.3 Plan Twierdzy Modlin wg. Ryszarda Bochenka, który to plan umieszczał we wszystkich swoich książkach. Brakuje kilku prochowni.
fot.4 Zdjęcie z Geoportal.gov.pl z zaznaczonymi prochowniami.