Legionowo - carski garnizon

W 1877 roku w miejscu dzisiejszego Legionowa powstała stacja Kolei Nadwiślańskiej Jabłonna. W miejscu przecięcia się linii kolejowej z Traktem Kowieńskim w 1891 roku rozpoczęto budowę carskiego garnizonu wojskowego. Historia carskich wojsk na tym terenie kończy się w sierpniu 1915 roku, kiedy to rozpoczyna się trzyletnia historia niemieckiego obozu wojskowego.

Legionowo - carski garnizon

W 1897 roku w Zegrzu zakończono budowę twierdzy. Powstała także linia kolejowa łącząca Zegrze z Jabłonną. Do obsługi linii kolejowej wyznaczono batalion kolejowy, który zakwaterowano w nowych koszarach w Jabłonnie.

Kompleks ceglanych, głównie jednopiętrowych koszar dla 4. Batalionu Kolejowego wzniesiono w pobliżu willi "Kozłówka". Przy torach utworzono garnizonową stację kolejową. Do wybudowanych obiektów doprowadzono także nową, brukowaną drogę - obecnie jest to przedłużenie ul. Buka na terenie NCK. Całość budynków koszarowych podzielono na dwie części - jedna część obiekty wybudowane pomiędzy torami linii kolejowych, bezpośrednio przy Kozłówce. Druga część koszar powstała wzdłuż wspomnianej ul. Buka (kiedyś była to ul. Koszarowa), a obecnie są to budynki NCK.

Budowę całości garnizonu w Jabłonnie nadzorował Wiktor Junosza-Piotrowski. Był to polski architekt, jeden z ponad 200 polskich inżynierów, którzy ukończyli Instytut Inżynierów Cywilnych w Petersburgu - jedną z ważniejszych rosyjskich uczelni technicznych tamtych czasów. Zaprojektował on wiele kompleksów koszarowych utrzymanych w tej samej stylistyce co garnizon w Jabłonnie. Stąd wędrując po militarnych zabytkach Warszawy można się natknąć na ceglane obiekty łudząco podobne do tych w Legionowie. Najważniejsze jego projekty w Warszawie to Zespół Korpusu Kadetów im. Aleksandra Suworowa (obecnie siedziba kancelarii premiera), koszary przy ul. 11 Listopada czy koszary przy ul. Rakowieckiej i ul. Puławskiej w Warszawie. Ale to obiekty w obecnym Legionowie powstały wcześniej.

Dwa zespoły budynków oddziału kolejowego zostały wzniesione z mocnej, czerwonej cegły. W koszarach, położonych w rozwidleniu torów do Zegrza, zamieszkali żołnierze służby czynnej. Obiekty istniejące już poza torami do Zegrza, zajęły rodziny wojskowych, klub oficerski, kancelaria oraz dowództwo batalionu. Na terenie dobrze zachowanych kompleksów widoczne są jeszcze place apelowe i resztki brukowanych dróg. Budynki wyróżniają się dekoracjami z cegieł i wyglądają łudząco podobnie do wspomnianych wyżej koszar w Warszawie. Koszary pokryto spadzistymi dachami z niewielkimi, półkolistymi okienkami, charakterystycznymi dla carskiego budownictwa garnizonowego.

4. Batalion Kolejowy miał ponad 700 żołnierzy, szkolonych w zakresie zarówno obsługi sprzętu kolejowego - parowozów, wagonów, telegrafów, prac inżynieryjnych - budowaniu torów i mostów, jak i prac saperskich - wysadzaniu torów i mostów. Duża część terenu obecnego Osiedla Piaski to teren byłego poligonu kolejowego. Żołnierze batalionu obsługiwali także ruch na całej linii z Jabłonny do Zegrza, gdzie zastępowali załogi cywilne. Linia służyła jednocześnie do obsługi garnizonów jak i do celów czysto szkoleniowych.

Tradycje wojsk kolejowych zostały niejako przejęte przez polskie wojsko w okresie międzywojennym. To właśnie w ówczesnym Legionowie stacjonowały oddziały wojsk kolejowych z pociągami pancernymi.

Budynki koszarowe przetrwały do naszych czasów. Budynki kompleksu między torami kolejowymi współcześnie zostały przeznaczone na cele mieszkaniowa. Niestety niektóre z nich zostały otynkowane i zatraciły w ten sposób swój charakter i urok. Na placu między koszarami 27 i 28 powstały nowe, współczesne bloki mieszkaniowe oraz boisko.

Druga część budynków, znajdujących się na dawnym terenie wojskowym, przez lata służyła żołnierzom 1 Warszawskiej Dywizji Zmechanizowana im. Tadeusza Kościuszki. Wtedy też niektóre z nich zostały otynkowane. Obecnie mieści się tutaj Narodowe Centrum Kryptologii (NCK). Część budynków została gruntownie wyremontowana, część jest w trakcie remontu (stan na rok 2023).

Legionowo - koszary z 1897 roku dla wojsk kolejowych.

Legionowo - koszary z 1897 roku dla wojsk kolejowych.

Opracowano na podstawie:

  • Jacek Szczepański, "Obóz Hurki - dzieje garnizonu w Legionowie do 1918 roku", Legionowo 1997
  • Jacek Szczepański, "Powiat legionowski na dawnej pocztówce", Legionowo 2002
  • Jacek Szczepański, "Jabłonna - ty morderco mojej młodości", Legionowo 2015

Mapa fortyfikacji

mapa fortyfikacji

Źródła / bibliografia

Strona tworzona jest w oparciu o źródła umieszczone tutaj:
źródła i bibliografia.