Warszawa - wewnętrzny pierścień fortów

Umocnienia wewnętrznego pierścienia fortów Twierdzy Warszawa rozpoczęto budować w 1886 roku. Powstało tylko pięć fortów ulokowanych na zachodnim brzegu Wisły, 2-3 km za dziełami zewnętrznego pierścienia.

Ten dział wymaga uzupełnienia - chcesz pomóc? Napisz do mnie.

Warszawa wewnętrzny pierścień

Fort Rakowiec, a w zasadzie małe dzieło piechoty bądź punkt oporu, powstał w ramach modernizacji pierścienia fortów Twierdzy Warszawa w latach 1889-92. Jego oryginalna rosyjska nazwa to Fort Szcza-M (Форт Щ-М).

Rosyjska nazwa fortu to dwie pierwsze litery z nazw sąsiednich wsi/folwarków lub dzielnic zapisane cyrylicą, czyli Szcza - Szczęśliwice oraz M - Mokotów. Niemiecka transkrypcja nazwy fortu to Tscha-M.

Obiekt powstał jako mały, ziemny punkt oporu o wymiarach ok. 100 x 250 metrów. Miał jeden wał z fosą i był wyposażony w dwa małe, betonowe schrony pod wałem, obok stanowisk bojowych na wale. Posiadał narys z kleszczowo załamanym czołem (kształt podobny do litery W), miał dwa, główne stanowiska bojowe na wale czołowym oraz dwa stanowiska na wale w szyi, a na barkach stanowiska strzeleckie. Był jednym z sześciu takich samych umocnień na terenie Warszawy, ale jest jedynym zachowanym.

Dzieło wybudowano na linii łączącej Fort Szczęśliwice i Fort Mokotów, wzdłuż obecnej ulicy Korotyńskiego, czołem zwróconym na południe. Był to środek terenów folwarku Rakowiec. Dzieło było połączone z linią, wybudowanych w tym samym czasie, wałów międzyfortowych. Co ciekawe podczas budowy fort znajdował się poza administracyjnymi granicami Warszawy. Cały ten pas fortów i wałów wewnętrznego pierścienia praktycznie wyznaczał granice miasta oraz ograniczał jego rozwój aż do 1916 roku. Zgodnie z ówczesnymi przepisami, w pobliżu obiektów fortecznych nie można było stawiać żadnych nowych budynków, stąd tak olbrzymi wpływ na rozwój Warszawy.

Fort podlegał rozkazowi z 31 stycznia 1909 roku o likwidacji twierdzy w Warszawie, ale dzieła nigdy ich nie zlikwidowano.

W okresie międzywojennym punkt oporu przetrwał bez zniszczeń, gdyż w jego okolicy nie planowano jeszcze zabudowy mieszkaniowej. Okoliczne pola, majątek dawnego folwarku, zajmowała Administracja Gospodarstwa Rolnego i Leśnego "Agril", która zajmowała się produkcją mleka, warzyw i owoców. Było to duże przedsiębiorstwo należące do miasta, które zarówno dzierżawiło ziemie i majątki, na których prowadzona były uprawy rolne oraz hodowla zwierząt, jak i prowadziło zakłady mleczarskie oraz zakłady produkcji spożywczej, a także posiadało kilkadziesiąt sklepów spożywczych. Folwark Rakowiec obejmował teren ok. 350ha z czego niewiele ponad 50ha pochodziło z terenów pofortecznych. Nie całość terenów była wykorzystywana prawidłowo, a znaczna część pól była mocno zachwaszczona. Hodowano tutaj tylko ok. 40 krów. Sprawozdanie komisji rewizyjnej z lat 1930. wskazywało na niewykorzystany potencjał tego folwarku.

Fort Rakowiec przetrwał obie wojny w bardzo dobrym stanie, nie został także zabudowany ani splantowany. W latach 1970. na terenie fortu zorganizowano teren parkowy w ramach Parku "Forty Korotyńskiego". Zasypano część dziedzińca i jednocześnie wejścia do betonowych schronów. Współcześnie wybudowano na terenie boisko, place zabaw i siłownię plenerową.

Obecnie teren dzieła oraz zachowany fragment wału międzyfortowego pełnią rolę terenów rekreacyjnych. Narys dawnych umocnień jest nadal dobrze widoczny, chociaż nie znajdziemy już szczegółów takich jak można obejrzeć na dawnych zdjęciach. Zachowane są oba betonowe schrony ale są mocno zasypane i zaśmiecone. Okolica została zabudowana osiedlami budynków wielorodzinnych.


Fort Rakowiec na zdjęciach lotniczych

Fort Rakowiec na zdjęciach lotniczych
fot.1. Bliźniaczy fort Odyńca, najprawdopodobniej rok 1915.
fot.2. Polskie zdjęcie z 1935 roku, ze zbiorów mapa.um.warszawa.pl
fot.3. Niemieckie zdjęcie z 1944 roku, ze zbiorów catalog.archives.gov
fot.4. Rosyjskie zdjęcie z 1945 roku, ze zbiorów mapa.um.warszawa.pl
fot.5. Zdjęcie z roku 2008, ze zbiorów mapa.um.warszawa.pl

Fort Rakowiec na mapach.

Fort Rakowiec na mapach.
fot.1 Niemiecka mapa z 1914 roku (źródło: Mapster)
fot.2 Polska mapa WIG z lat 1930 (źródło: Mapster)

Opracowano na podstawie:


Mapa fortyfikacji

mapa fortyfikacji

Źródła / bibliografia

Strona tworzona jest w oparciu o źródła umieszczone tutaj:
źródła i bibliografia.