Fort XVII w miejscowości Góra, na północ od Janówka, miał powstać w ramach budowy zewnętrznego pierścienia fortów Twierdzy Modlin (Крепость Новогеоргиевск). Jego budowę rozpoczęto po roku 1912, ale nigdy nie została ona ukończona. W czasie I wojny światowej obiekt funkcjonował jako fortyfikacja polowa. Obecnie nie istnieje.
Budowę umocnień rozpoczęto po 1912 roku, tuż przed wybuchem I wojny światowej. Dzieło miało zamykać odcinek pierścienia fortów od Czarnowa, po drugiej stronie Narwi, do grupy fortowej w Janówku. Budowę zaplanowano na brzegu starorzeczy Narwi, w klinie między jeziorem i mokradłami, kilkaset metrów na wschód od starego pałacu w Górze, ok. 2,5 km na północ od fortu IV. Fort lewym barkiem miał przylegać do obecnego jeziora Góra i miał być otoczony mokrą fosą zasilaną z tego zbiornika.
Na początek wyjaśnienie odnośnie numeracji fortów. Rosjanie planowali wybudowanie w tym miejscu fortu XVII, natomiast w pobliskiej grupie fortowej w Janówku wybudowali nowy fort i nazwali go IVb. Natomiast na niemieckich mapach z tego okresu numeracja fortów w Janówku została błędnie zapisana jako XVIIa i XVIIb, a faktyczny fort XVII w Górze został na tych mapach pominięty. I taka właśnie błędna numeracja pozostała już do naszych czasów.
Fort projektowano jako budowlę z jednym wałem, pod którym miała być schowana główna część fortu czyli duża podwalnia. W części czołowej podwalnia byłaby symetryczna, z wejściem centralnie po środku oraz dwoma wejściami na barkach. Każde wejście miało posiadać przelotnie. Na barkach zaplanowano pancerne wieżyczki obserwacyjne. Na lewym barku, w części szyjowej zaplanowano tradytor do ostrzeliwania międzypola w stronę rzeki i dzieła D8 w Czarnowie. Tradytor miał także pełnić funkcję kaponiery do obrony szyi fortu. Na stropie podwalni zaplanowano stanowiska strzeleckie z betonowym przedpiersiem. Mokra fosa miała być broniona bezpośrednio z wałów.
Powstały co najmniej dwa projekty fortu. Co ciekawe pierwotnie planowano wybudować umocnienia ze stropami o tradycyjnym, półkolistym kształcie. Zaplanowano także pancerne wieżyczki dla szybkostrzelnej artylerii lub karabinów maszynowych. Ostateczny projekt zakładał, że wszystkie stropy będą miały konstrukcję opartą na stalowych belkach. Zrezygnowano także z bojowych wieżyczek ale zaplanowano pancerne stanowiska obserwacyjne.
Nie wiadomo jak dużą (bądź jak małą) część fortu udało się wybudować do czasu rozpoczęcia działań wojennych. Prawdopodobnie tylko uformowano linię walów i fosy. W rosyjskich dokumentach z początku 1915 roku fort określony został jako obiekt polowy zbudowany z ziemi, szyn kolejowych i kamieni. Prawdopodobnie już wtedy nie była kontynuowana regularna budowa, ale przygotowano istniejący teren do obrony stawiając umocnienia polowe. W owych czasach Rosjanie budowali liczne ciężkie schrony polowe na pół kompanii piechoty tj. ok. 50-60 żołnierzy. Schrony takie miały postać ziemianek o konstrukcji drewnianej, przykrytej drewnianymi belkami bądź szynami kolejowymi, następnie przysypanymi co najmniej metrową warstwą kamieni wzmacnianych cementem. Być może podobny obiekt powstał w miejscu rozpoczętej budowy fortu XVII.
W lesie, na zapolu fortu, na południowy-zachód od fortu i pałacu, powstały kolejne polowe umocnienia, łącznie z kilkoma bateriami dla artylerii. Relikty tych umocnień można znaleźć w lesie obecnie.
Podczas I wojny światowej forty odcinka nowodworskiego były ostrzeliwane przez artylerię niemiecką od 14 do 18 sierpnia 1915 roku. Niemieckie oddziały przez cały czas pozostawały na linii Krubiny-Skierdy i nie prowadziły bardziej intensywnych działań w kierunku zajęcia tych umocnień. Główne walki miał miejsce po drugiej stronie Narwi, w rejonie fortów grupy Carski Dar, Czarnowa i Goławic. Teren fortu XVII również był ostrzeliwany, to wtedy uszkodzony został pobliski pałac. Niemcy zajęli okolice Janówka dzień po opuszczeniu fortów przez Rosjan, co miało miejsce w nocy z 17 na 18 sierpnia. Twierdza Modlin poddała się 20 sierpnia 1915 roku.
Obecnie po forcie XVII nie pozostały żadne ślady w terenie. Jednakże możemy wskazać w miarę pewną lokalizację obiektu na bazie analizy starych map.
Fort XVII Góra na planach budowlanych z lat 1911-1914
Fort XVII Góra na planach budowlanych z lat 1911-1914
Fort XVII Góra na starych mapach
Fort XVII Góra na starych mapach
fot.1,2 niemieckie mapy z okresu Wielkiej Wojny ze schematycznie naniesionymi lokalizacjami fortów
fot.3 mapa twierdzy z rosyjskiej encyklopedii z okresu międzywojennego
fot.4 polska mapa WIG z okresu międzywojennego z zaznaczoną prawdopodobną lokalizacją fortu.
Opracowano na podstawie:
- Wojskowo-Historyczne Muzeum Artylerii, Wojsk Inżynieryjnych i Łączności, Sankt Petersburg
- "Ścieżki z Nowogeorgiewska-Jabłonny na front Sochaczew-Błonie-Warszawa", 1915, Rosyjskie Państwowe Wojskowe Archiwum Historyczne,
- Franz Bettag ”Die Eroberung von Nowo Georgiewsk", Berlin 1926,
- Mapster - Mapy archiwalne Polski i Europy Środkowej,