Fort XIV w Goławicach był budowany w latach 1912-1915 w ramach zewnętrznego pierścienia forów Twierdzy Modlin, na polach na wschód od miejscowości. Na północny-zachód od fortu powstawała grupa fortowa Goławice z głównym fortem XIVb.
Na terenie Goławic zaplanowano kilka różnych umocnień, stąd jest spore zamieszanie z numeracją poszczególnych obiektów. Miała powstać grupa fortowa oraz pojedynczy fort składające się w sumie z:
- Fort XIV - opisywany tutaj, pojedynczy fort na polach obok Goławic, czasami nazywanego fortem Toruń. Inna numeracja - na Wikipedii XIV, na mapach niemieckich i francuskich XIVc, w rejestrze zabytków i u Jastrzębskiego XIVb.
- Fort XIVb - główny fort grupy fortowej Goławice. Inna numeracja - na Wikipedii, mapach niemieckich i francuskich XIVb, w rejestrze zabytków i u Jastrzębskiego XIVa.
- Fort XIVa - małe dzieło z tradytorem na brzego Wkry, część grupy fortowej, na zachód od głównego fortu XIVb, Wykonano część prac budowlanych.
- Dzieło pośrednie, część grupy fortowej, na wschód od fortu głównego XIVb. Obiekt raczej nigdy nie został wybudowany, nie ma pewności czy faktycznie był planowany. Ewentualnie na mapach zaznaczone jest jedno z licznych dzieł ziemnych budowanych w czasie wojny. Występuje na materiałach Jakowlewa i Bochenka.
- Być może dzieło pośrednie na zachód od fortu XIV, a na południe od głównego fortu XIVb. Ten obiekt występuje tylko na niektórych mapach niemieckich i francuskich jako fort XIVa, stąd możliwe że to jednak tylko błąd kartografów i chodzi o dzieło obok głównego fortu.
Fort XIV był projektowany na bazie fortu wzorcowego F1910 autorstwa inż. Bujnickiego, ale nie powstawał dokładnie wg. wzorca. Główną część fortu stanowić miała podwalnia o narysie trapezu, otoczona suchą fosą o narysie trójkąta. Fosa miała być broniona czołową kaponierą przeciwskarpową połączoną z wnętrzem fortu długą poterną. Podwalnia miała służyć zarówno jako schron, magazyn jak i częściowo jako koszary. Na końcach obu barków podwalni miały powstać tradytory. Na wale planowano stanowiska strzeleckie z betonowym przedpiersiem oraz pancerne wieżyczki obserwacyjne. Centralnie położona poterna miała prowadzić z podwalni dalej do koszar szyjowych i kaponiery szyjowej. Na wale miały powstać pancerne stanowiska obserwacyjne,
Fort XIV w Goławicach nie został wybudowany do końca. Powstała tylko podwalnia i część stanowisk strzeleckich na wale z betonowym przedpiersiem. Brakuje przede wszystkim kompletnej fosy, bo istniejąca nie została nawet wykopana do końca, nie ma także kaponiery, przeciwskarpy ani żadnej poterny. Nie powstały koszary i tradytory, ale możliwe jest, że nie były planowane na tym obiekcie. Nie ma także pancernych stanowisk obserwacyjnych - powstały tylko betonowe, umieszczone na wale w barkach, oraz w części czołowej jest studnia pod pancerną wieżyczkę. Cześć podwalni jest mocno zasypana piaskiem, ale wszędzie da się wejść. W środkowym fragmencie część stropu jest zniszczona.
Na potrzeby budowniczych i zaopatrzenia budowy kompleksu fortów, na południe od fortów, nad brzegiem Wkry powstała osada, która z czasem przekształciła się w miejscowość Goławice Drugie. Mieszkała tam spora społeczność żydowska i w związku z tym potocznie nazywano to miejsce Jerozolimką.
W trakcie I wojny światowej cały odcinek pomiechowski, tj. forty XIV, XV i XVI, był od początku planowany jako zarówno główny kierunek niemieckiego ataku. Plany takie były po w dowództwie obu stron konfliktu. Wynikało to głównie ze względu na przebiegającą tędy linię kolejową, którą dostarczana była artyleria i amunicja do niej. W czasie działań wojennych, od 10 sierpnia 1915 roku, siły niemieckie cały czas patrolował okolice i ostrzałem zmuszały robotników do przerywania prac przy fortyfikacjach. W międzyczasie przygotowywano stanowiska niemieckiej artylerii, do której zapasy transportowane były ze stacji kolejowej Świercze. Stacja kolejowa w Nasielsku była w tym czasie cały czas ostrzeliwana przez Rosjan. Rosjanie niestety nie zniszczyli linii kolejowej podczas wycofywania się. 13 sierpnia rozpoczął się atak niemiecki, poprzedzony ostrzałem artylerii. Straty materialne po ostrzale były mała, ale bardzo ucierpiało morale słabo wyszkolonych sił rosyjskich. 14 sierpnia Niemcy rozpoczęli główny atak intensywnym ostrzałem fortów XV i XIV, ale także mniejszym w kierunku fortów XIV i dzieła D8. Fort XIVa został trafiony dwoma pociskami, które nie wyrządziły większej szkody. Główny szturm trwał w stronę grupy Carski Dar, i dopiero po ciężkich walkach, po upadku fortów XV, siły zostały skierowane na forty XVI a potem w stronę Goławic. Grupa fortowa Goławice została opuszczona przez Rosjan 17 sierpnia, bez walki i bez wysadzania umocnień ze względu na brak materiałów wybuchowych. Tak zakończyło się panowanie Rosjan w tym rejonie.
W trakcie wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku, w dniu 16 sierpnia wojska rosyjskie otrzymały rozkaz zajęcia fortów XIV, XV i XVI. Rosyjski plan nie udał się i jeszcze przed południem tego dnia Polacy skutecznie natarli na wojska rosyjskie, w wyniku czego wróg wycofał się i nie powtórzył już ataku na forty. Polskie wojska kontynuowały natarcie w stronę Nasielska i Serocka. Zachowała się z tego czasu pocztówka opisana "Fort XIV silnie atakowany przez bolszewików", chociaż moim zdaniem zdjęcie to pochodzi jednak z innego fortu twierdzy.
W czasach współczesnych fort przez lata był wykorzystywany przez okoliczną ludność jako dzikie wysypisko śmieci. Obecnie został oczyszczony i ogrodzony, ale nie jest zagospodarowany. Fort jest dostępny do zwiedzania. W tunelach zamieszkuje dosyć duża liczba nietoperzy.
Przy zwiedzaniu należy zachować szczególną ostrożność, gdyż fort posiada niezabezpieczoną, dolną kondygnację do której łatwo wpaść. W wejściach są także niezabezpieczone studnie oraz studnia na wale, pośród trawy.
fot.1. Pocztówka z 1920 roku "Fort XIV silnie atakowany przez bolszewików", znalezione na fotopolska.eu.
fot.2. Schematyczny plan grupy fortowej Goławice wg. J.Jastrzębskiego 1926 (opisany jako fort XIVa).
fot.3. Schematyczny plan fortu XIV wg. J.Jastrzębskiego 1926 (opisany jako fort XIVb).
fot.4. Fort główny grupy, plan schronu pogotowia trafionego podczas walk 1915 roku wg. J.Jastrzębskiego
fot.5. Fort wzorcowy F1910 inż. Bujnickiego, możliwa docelowa forma fortu.
Fort XIV Goławice na mapach
fot.1 Niemiecka mapa "Karte des Westlichen Russlands" w skali 1:100 000 z 1915 roku.
fot.2 Niemiecka mapa z książki "Die Eroberung von Nowo Georgiewsk" z 1926 roku. Fort ma oznaczenie XIVc.
fot.3 Fort na ciekawej, niemieckiej mapie z 1938 roku. Mapa bazuje na podkładach WIG 1:100 000 ale ma naniesione położenia fortów, nie wszystkie prawidłowo. Fort ma oznaczenie XIVc.
fot.4 Zdjęcia Lidar z Geoportal.gov.pl
fot.5 Współczesna mapa topograficzna z Geoportal.gov.pl