Modlin - zewnętrzny pierścień fortów

W 1909 roku zmieniono koncepcję obrony zachodniej części Rosji - twierdzę w Warszawie i w Zegrzu przeznaczono do likwidacji, a twierdzę w Modlinie (Nowogieorgijewsk / Новогеоргиевск) postanowiono jednak rozbudować. W latach 1912-15 powstał wokół Modlina drugi pierścień fortów (od IX do XVIII) wraz z dziełami pośrednimi (od D-1 do D-10). Tylko nieliczne z tych obiektów zostały wybudowane w całości do czasu rozpoczęcia wojny.

Modlin forty zewnetrzne

Fort XVIII w Bożej Woli powstawał w ramach budowy drugiego pierścienia fortów Twierdzy Modlin. Obecnie piszemy, że fort jest w Bożej Woli, ale Rosjanie lokowali go w sąsiednim Suchocinie (Сухоцин). Budowy fortu nigdy nie ukończono w całości.

Budowę fortu rozpoczęto w 1912 roku, tuż przed wybuchem I wojny światowej. Miał on miał zamykać odcinek zewnętrznego pierścienia fortów od grupy w Janówku do Wisły. Fort ulokowano dokładnie na drodze Modlin-Jabłonna, na pograniczu wsi Suchocin i Boża Wola, w wyniku czego samą drogę przesunięto na lewy bark fortu. Fort miał być otoczony mokrą fosą o narysie zbliżonym do okręgu, połączoną na prawym barku ze starorzeczem Wisły. Fosa w stronę Wisły prawdopodobnie miała być wyposażona w małą zaporę do utrzymywania odpowiedniego poziomu wody. Fosa miała być broniona bezpośrednio z wałów, a na jej brzegu zaplanowano montaż kraty fortecznej i zasieków.

Koncepcja budowy fortu była dokładnie taka sama jak koncepcja dzieła D8 w Czarnowie, różnice były tylko w szczegółach realizacji. Betonowe umocnienia fortu miały składać się z podwalni w części czołowej oraz tradytora/kaponiery w części szyjowej. Podwalnia na prawym barku miała przechodzić w poternę łączącą się tradytorem. Podwalnia miała być mniejsza niż na forcie D8, z jednym wejściem z przelotnią z dziedzińca fortu. Wewnątrz podwalni miały być zapewnione przestrzenie koszarowe dla załogi. Na wale, po obu stronach przelotni, zaplanowano dwa duże, otwarte stanowiska bojowe dla artylerii. W podwalni, w części centralnej miała być zamontowana pancerna wieżyczka obserwacyjna. Drugą wieżyczkę planowano na stropie poterny do tradytora. Tradytor z trzema izbami bojowymi, umieszczony w szyi fortu, miał za zadanie obronę międzypola w stronę Wisły, wzdłuż mokrej fosy. W tradytorze zaplanowano kilka kazamat technicznych i magazynowych.

Do czasu rozpoczęcia działań wojennych rozpoczęto budowę wału i fosy. W czołowej części wału powstała podwalnia z wejściem z przelotnią. Powstała także mokra fosa w części czołowej. Rozpoczęto prace ziemne przy tradytorze. Nie powstała poterna w prawym barku i tradytor. Tuż przed rozpoczęciem działań wojennych na forcie wybudowano dwa ciężkie, polowe schrony o konstrukcji drewniano-kamiennej, mające chronić przed ostrzałem artyleryjskim.

Fort XVIII nie brał udziału w walkach w 1915 roku. Wojska niemieckie ostrzeliwały okolice z artylerii, ale nie przystąpiły do bezpośredniego ataku. Został wysadzony przez wycofujące się oddziały rosyjskie w nocy z 17 na 18 sierpnia 1915 roku. Z tego okresu pochodzi jedno zdjęcie fortu, możliwe że wykonano je z niemieckiego sterowca obserwacyjnego.

Aktualnie fort jest bardzo zniszczony. Przez środek terenu fortu ponownie przebiega droga nr 630 Jabłonna-Nowy Dwór Mazowiecki. Na lewym barku są pozostałości wałów, ale też i zasypanego, powojennego śmietnika i nie przypomina to umocnień fortecznych. Na prawej połowie fortu znajdują się pozostałości wysadzonej podwalni. Aktualnie jest to szereg betonowych bloków, bez żadnych pomieszczeń, ale z czytelnym układem dawnej podwalni. Pozostałości wałów zostały splantowane.

Teren fortu jest prywatny i niedostępny do zwiedzania. Teren nie przedstawia żadnej wartości turystycznej - nie ma nic ciekawego do zobaczenia.

Fort XVIII Boża Wola / Suchocin

Fort XVIII Boża Wola / Suchocin
fot.1 Rosyjski plan podwalni, jedynego wybudowanego elementu fortu, rok 1914
fot.2 Rosyjski plan całego fortu, rok 1914
fot.3 Niemieckie zdjęcie lotnicze, prawdopodobnie z 1915 roku (żródło: Fotopolska.eu).

Fort XVIII współcześnie

Fort XVIII współcześnie

Na pierwszym zdjęciu całość terenu, gdzie są pozostałości betonowych umocnień.

Fort XVIII na starych mapach
fot.1 Polska mapa WIG w skali 1:100 000 z 1930 roku
fot.2 Ciekawa niemiecka mapa z 1938 roku, bazująca na mapach WIG, z naniesionymi fortami
fot.3 Niemiecka mapa z 1940 roku bazująca na mapie WIG w skali 1:100 000
fot.4 Niemiecka mapa z 1940 roku bazująca na mapie WIG w skali 1:25 000

Opracowano na podstawie:

  • Wojskowo-Historyczne Muzeum Artylerii, Wojsk Inżynieryjnych i Łączności, Sankt Petersburg
  • "Ścieżki z Nowogeorgiewska-Jabłonny na front Sochaczew-Błonie-Warszawa", 1915, Rosyjskie Państwowe Wojskowe Archiwum Historyczne,
  • Franz Bettag ”Die Eroberung von Nowo Georgiewsk", Berlin 1926,
  • Mapster - Mapy archiwalne Polski i Europy Środkowej,