Modlin - zewnętrzny pierścień fortów

W 1909 roku zmieniono koncepcję obrony zachodniej części Rosji - twierdzę w Warszawie i w Zegrzu przeznaczono do likwidacji, a twierdzę w Modlinie (Nowogieorgijewsk / Новогеоргиевск) postanowiono jednak rozbudować. W latach 1912-15 powstał wokół Modlina drugi pierścień fortów (od IX do XVIII) wraz z dziełami pośrednimi (od D-1 do D-10). Tylko nieliczne z tych obiektów zostały wybudowane w całości do czasu rozpoczęcia wojny.

Modlin forty zewnetrzne

Nieistniejący już fort IX powstał w latach 1912-1914 na terenie wsi Grochale (obecnie Nowe Grochale, gmina Leoncin), ponad 2km na zachód od fortu VIII. Miał on miał zamykać odcinek pierścienia fortów od fortu VII w Cybulicach do leżącego po drugiej stronie Wisły dzieła D1 w Wólce Smoszewskiej.

Budowę fortu rozpoczęto w 1912 roku, tuż przed wybuchem I wojny światowej. Budowy fortu nigdy nie ukończono, prawdopodobnie nie powstały żadne elementy betonowe, ale na pewno wykonano duże prace ziemne. Fort miał w dużej części narys trójkąta z podstawą o długości ok. 200 metrów. Nie wiadomo jak wyglądał docelowy projekt tego dzieła, ale miał powstać mały fort - punkt oporu. Może mógł być podobny do fortów piechoty z Twierdzy Brzeskiej, a może do typowego fortu wzór F1910. Nie znaleźliśmy planów w dokumentacji, a na mapach tylko raz zaznaczono jego potencjalny kształt.

W tym rejonie prawdopodobnie miały powstać w sumie trzy forty numerowane IXa, IXb i IXc, ale rozpoczęto budowę tylko jednego.

W dokumentach sprzed rozpoczęcia działań I wojny światowej możemy przeczytać, że przed fortami VII i VIII utworzono wysuniętą pozycję Grochale - Rybitew - Cybulice z tymczasowym fortem nr IX. Oznacza to, że fort istniał ale w wersji ziemnej/polowej tj. bez elementów betonowych, a raczej tylko ze schronami polowymi budowanymi z drewna i kamieni.

We wspomnieniach niemieckich żołnierzy z walk 1915 roku wymieniony jest fort IXc, co oznacza że musiały w tym rejonie istnieć działające stanowiska bojowe, chociażby w formie polowej.

Obecnie fort nie istnieje, na jego dawnym terenie stoi kilka domów. Co ciekawe na zdjęciach satelitarnych i planach z LiDAR bardzo wyraźnie widać gdzie się znajdował. Można określić jego rozmiary oraz bardzo przybliżony kształt.

Fort IX Grochale
fot.1. Projekt fortu 1910 autorstwa Nestora Bujnickiego, możliwy projekt Fortu IX.
fot.2. Współczesne zdjęcie LiDAR na którym widać zarys fortu, mimo że obiekt już nie istnieje (źródło: geoportal.gov.pl).
fot.3. Fort piechoty z Twierdzy Brześć, być może obiekt podobny do Fortu IX.

Fort IX Grochale
fot.1 Niemiecka mapa z lat 1914-1919 w skali 1:25 000 - West. Osteuropa
fot.2 Niemiecka mapa z 1915 roku w skali 1:100 000 - Karte des Westlichen Russlands
fot.3 Plan z rosyjskiej książki z 1938 roku.

Opracowano na podstawie: