Dzieło pośrednie D4 (fort XIc) w Strubinach powstało w latach 1912-1915 w ramach zewnętrznego pierścienia fortów Twierdzy Modlin. Ten mały fort został wybudowany w połowie, ale przetrwał do naszych czasów bez zniszczeń wojennych.
Budowę fortu rozpoczęto w 1912 roku, tuż przed wybuchem I wojny światowej. Fort zlokalizowano we wsi Strubiny, na wschód od głównego fortu XI (XIb). Te małe dzieło pośrednie miało zamykać międzypole w stronę fortu XI w Janowie.
Fort miał powstać jako dwa małe, nieregularne obiekty połączone wspólną suchą fosą i wałem. Mimo, że same obiekty betonowe były małe to całość dzieła rozciągnięta miała być na ok. 800 do 1000 metrów. Na wale zaplanowano kilka ziemnych stanowisk bojowych, a być może także ciągłe betonowe przedpiersie dla stanowisk piechoty. Obie części fortu miały mieć prawie identyczną konstrukcję. Całość miała być otoczona pasami zasieków i krat fortecznych.
Powstała tylko wschodnia połowa dzieła. Na wale, mniej więcej po środku fortu, umieszczono jeden betonowy schron, który miał być wyposażony w pancerną wieżyczkę obserwacyjną. Wieżyczka nie została zamontowana, a w jej miejscu jest teraz niskie, puste pomieszczenie. Na stropie schronu wykonano stanowisko obserwacyjne/strzeleckie z przedpiersiem. Sam schron składa się z wejścia z przelotnią i małego pomieszczenia pod wieżyczkę.
Na wale umieszczono też mały, pojedynczy, betonowy schron obserwacyjny na jednego żołnierza.
Największą betonową częścią dzieła są małe koszary na pięć pomieszczeń - trzy z oknami na zewnątrz. Koszary bronione były przez kaponierę szyjową dla broni ręcznej. W kaponierze umieszczone były także latryny. Zachowało się zdjęcie z 1915 roku, przedstawiające tą część umocnień w stanie świeżo po wybudowaniu, bez zniszczeń.
Na terenie dzieła wykonano także sporą liczbę wysokich umocnień ziemnych, prawdopodobnie tuż przed działaniami wojennymi. Umocnienia te widać doskonale na zdjęciach rzeźby terenu (lidar). Liczne umocnienia ziemne wykonano także w pasie od dzieła D4 do fortu XII w Janowie.
Do czasu rozpoczęcia działań wojennych w 1915 roku, wybudowano zachodnią część dzieła. Nie powstały żadne obiekty betonowe na wschodniej części, ale wybudowano znaczącą część wałów i fosy. We wschodniej części postały ziemne baterie dla artylerii.
Fort przetrwał obie wojny bez zniszczeń. Wschodni fragment częściowo splantowano i obecnie jest to część pola rolnego. W lesie zachowała się ziemna bateria.
W 2002 roku fort był wystawiony na sprzedaż przez AMW z ceną wywoławczą 30 tys. zł. Do dzisiaj stoi opuszczony, coraz bardziej zarośnięty i ciągle niezagospodarowany. Fosa jest bardzo mocno zaśmiecona - widać, że przez długi czas służyła za wysypisko śmieci.
Dzieło D4 można obejrzeć przy okazji zwiedzania sąsiedniego fortu XI (który to fort powinien być obowiązkowym elementem wycieczki fortecznej po okolicy). Ze względu na bardzo dużą ilość krzaków i śmieci trudno jest dostać się do poszczególnych elementów dzieła. Obiekt jest mocno zarośnięty i trudno odszukać poszczególne elementy w terenie.
Dzieło D4 (XIc) Strubiny na oryginalnych, rosyjskich planach z lat 1912-1914
Dzieło D4 (XIc) Strubiny na oryginalnych, rosyjskich planach z lat 1912-1914
fot.1-2 Plan całego dzieła,fot.3-5 Plany zrealizowanej, zachodniej części,
fot.6 Plan niezrealizowanej, wschodniej części,
fot.7 Plan stanowiska obserwacyjnego na wale.
Dzieło D4 (XIc), stan na rok 1915, 2017 oraz 2022
Dzieło D4 (XIc), stan na rok 1915, 2017 oraz 2022
fot.1 Fort w stanie fabrycznie nowym, prawdopodobnie rok 1915, z materiałów niemieckiego wywiadu.fot.2-12 Rok 2017
fot.13-16 Rok 2022
Dzieło D4 (XIc) Strubiny w materiałach AMW z przetargu z 2002 roku
Dzieło D4 (XIc) Strubiny w materiałach AMW z przetargu z 2002 roku
Dzieło D4 (fort XIc) na mapach
Dzieło D4 (fort XIc) na mapach
fot.1 Niemiecka mapa "Karte des Westlichen Russlands" w skali 1:100 000 z 1915 roku.
fot.2 Polska mapa WIG z 1934 roku w skali 1:25 000.
fot.3 Fort na ciekawej, niemieckiej mapie z 1938 roku. Mapa bazuje na podkładach WIG 1:100 000 ale ma naniesione położenia fortów, nie wszystkie prawidłowo.
fot.4 Współczesna mapa topograficzna z Geoportal.gov.pl
fot.5 Rzeźba terenu (lidar) z Geoportal.gov.pl
Opracowano na podstawie:
- Wojskowo-Historyczne Muzeum Artylerii, Wojsk Inżynieryjnych i Łączności, Sankt Petersburg
- "Ścieżki z Nowogeorgiewska-Jabłonny na front Sochaczew-Błonie-Warszawa", 1915, Rosyjskie Państwowe Wojskowe Archiwum Historyczne,
- płk. J. Jastrzębski "Obrona Modlina w r.1915" w "Saper i Inżynier Wojskowy", Warszawa 1926,
- Franz Bettag ”Die Eroberung von Nowo Georgiewsk", Berlin 1926,
- W.Jakowlew, N.Szmakow "Stałe formy fortyfikacyjne przed i podczas wojny imperialistycznej 1914-1918", Moskwa 1936
- "Die Polnische Landesbefestigung, Stand: 15.6.1939.- Einzelangaben" - bundesarchiv.de
- Ryszard Bochenek "Twierdza Modlin", wyd. Bellona, Warszawa 2002,
- Agencja Mienia Wojskowego, 2002,
- Mapy archiwalne Polski i Europy Środkowej - Mapster,
- Rzeźba terenu (lidar) i mapa topograficzna - geoportal.gov.pl,