Legionowo - carski garnizon

W 1877 roku w miejscu dzisiejszego Legionowa powstała stacja Kolei Nadwiślańskiej Jabłonna. W miejscu przecięcia się linii kolejowej z Traktem Kowieńskim w 1891 roku rozpoczęto budowę carskiego garnizonu wojskowego. Historia carskich wojsk na tym terenie kończy się w sierpniu 1915 roku.

Legionowo - carski garnizon

Powstanie Legionowa ściśle wiąże się z carską koncepcją budowy Kolei Nadwiślańskiej (Droga Żelazna Nadwiślańska, Priwislinskaja żeleznaja doroga). Kolej ta połączyła żyzne tereny Ukrainy od Kowla, poprzez ziemie lubelskie (Chełm i Lubin) z ufortyfikowaną linią rzeki Wisły (Dęblin, Warszawa, Modlin) aż po granicę z Prusami w Mławie.

Po stronie pruskiej linia posiadała połączenie z portem morskim w Gdańsku. łączna długość linii kolejowej, z 24 znajdującymi się na niej stacjami, wynosiła 475 km. Szerokotorowa kolej (o standardzie rosyjskim) przebiegała wzdłuż przypuszczalnej linii frontu i łączyła ze sobą najważniejsze twierdze rosyjskie na terenie Królestwa Polskiego: Warszawę, Nowogieorgijewsk (Modlin) i Iwanogród (Dęblin). Pozwalało to na szybki transport wojska, amunicji i sprzętu. Kolej Nadwiślańska była więc być obiektem o wyjątkowo ważnym znaczeniu strategicznym.

Budowę linii kolejowej rozpoczęto w końcu 1874 roku. W rekordowym czasie trzech lat, 24 lipca 1877 roku, zakończono prace budowlane. 17 sierpnia uroczyście oddano do użytku Kolej Nadwiślańską. Na terenach majątku Potockich, w miejscu dzisiejszego Legionowa, powstała stacja Jabłonna Nowa. W tym miejscu trasa kolei przecinała się z jedną z pierwszych dróg bitych na ziemiach Polski - Traktem Kowieńskim. Prowadził on przez około 400 km od Jabłonny do Kowna i dalej do Petersburga.

Na potrzeby stacji kolejowej powstały trzy budynki wykonane z bali osłoniętych deskami. Były one bogato zdobione w charakterystycznym wielkoruskim stylu, co miało to przypominać stacjonującym tu rosyjskim żołnierzom ich rodzinne strony. Jeden z budynków (piętrowy) przeznaczono na kasy, poczekalnię i mieszkanie dla zawiadowcy stacji, drugi dla pracowników eksploatacji kolei oraz trzeci dla służb zwrotniczych. Obok budynków stacyjnych powstała wieża ciśnień. Stacja posiadała dwa główne tory, cztery bocznice i dwa służące do wyładunku. Co ciekawe na początku XXI wieku, do czasu wielkiego remontu linii kolejowej, Legionowo nadal posiadało podobną liczbę torów a rampa wybudowana pod koniec XIX wieku dla potrzeb wojska ciągle spełniała swoje zadania.

W ciągu kolejnych kilku lat po otwarciu linii kolejowej, hrabia August Potocki założył przy stacji park-letnisko zwany od jego imienia Gucinem (hrabiego potoczne nazywano Guciem). Dawne letnisko to teraz sam środek Legionowa pomiędzy ulicą Piłsudskiego a Warszawską.

Stacja Jabłonna Nowa została zniszczona przez Niemców i wycofujących się Rosjan w 1915 roku w czasie I Wojny Światowej. Okupujący Jabłonnę Niemcy poprzestali jedynie na prowizorycznych naprawach umożliwiających czasową eksploatację stacji. Po wojnie dworzec został wybudowany od nowa ale niestety nie zachowały się żadne wzmianki na temat jego ówczesnego kształtu. Do naszych czasów zachował się jedynie parterowy budynek dworcowy przeznaczony niegdyś dla carskich zwrotniczych. Jeszcze w latach 80-tych XX wieku nadal znajdowały się w nim kasy kolejowe i poczekalnia. Później został przeznaczony na mieszkania komunalne lecz niestety w 1998 roku został rozebrany. Natomiast Legionowo nadal nie ma prawdziwego dworca kolejowego a jedynie nieśmiertelną barakową prowizorkę. Jedynym budynkiem pamiętającym Kolej Nadwiślańska jest budka dróżnika znajdująca się niedaleko willi Kazówka.

W 1998 roku członkowie Towarzystwa Przyjaciół Legionowa odnaleźli rysunek przedstawiający carską stację Jabłonna Nowa. Autorem ryciny jest Ksawery Pillati a została ona zamieszczona w warszawskim tygodniku "Kłosy" z okazji dziesięciolecia linii kolejowej.

fot.1-3 Dworzec kolejowy w Jabłonnie (Legionowie) na dawnej rycinie;
fot.4 ostatni budynek starej kolei w Legionowie - stróżówka dróżnika;
fot.5 stacja Warszawa-Praga, początkowo największy dworzec tej linii kolejowej na terenie Warszawy.


Źródła / bibliografia

Strona tworzona jest w oparciu o źródła umieszczone tutaj:
źródła i bibliografia.