W 1898 roku w Jabłonie powstał Oddział Balonowy Warszawskiego Rejonu Fortecznego. Specjalnie dla oddziału zostały wybudowane koszary, port balonowy i stacja meteorologiczna.
Budowę całości garnizonu w Jabłonnie nadzorował Wiktor Junosza-Piotrowski. Był to polski architekt, jeden z ponad 200 polskich inżynierów, którzy ukończyli Instytut Inżynierów Cywilnych w Petersburgu - jedną z ważniejszych rosyjskich uczelni technicznych tamtych czasów. Zaprojektował on wiele kompleksów koszarowych utrzymanych w tej samej stylistyce co garnizon w Jabłonnie. Stąd wędrując po militarnych zabytkach Warszawy można się natknąć na ceglane obiekty łudząco podobne do tych w Legionowie. Najważniejsze jego projekty w Warszawie to Zespół Korpusu Kadetów im. Aleksandra Suworowa (obecnie siedziba kancelarii premiera), koszary przy ul. 11 Listopada czy koszary przy ul. Rakowieckiej i ul. Puławskiej w Warszawie. Ale to obiekty w obecnym Legionowie powstały wcześniej.
Ceglane koszary dla wojsk balonowych wybudowano głównie przy obecnej ulicy Strużańskiej. Trzy piętrowe budynki przy skrzyżowaniu Strużańskiej i Wąskiej. Jeden parterowy przy skrzyżowaniu Strużańskiej i Zegrzyńskiej. Powstały także dwa parterowe budynki, obecnie przy ulicy Zegrzyńskiej, obok wiaduktu drogowego nad linią kolejową. Wszystkie koszarowce budowane były z czerwonej cegły, z dachem pokrytym blachą. Mają charakterystyczne zdobienia, typowe dla rosyjskich obiektów z tego czasu oraz małe okienka na poddaszach, także charakterystyczny element. Na koniec budowy koszar wybrukowana została droga Jabłonna - Struga, czyli obecna ulica Strużańska.
Po drugiej stronie obecnej ulicy Zegrzyńskiej, w miejscu obecnego internatu garnizonowego i Poczty Polskiej, wybudowano drewniany hangar na potrzeby portu balonowego.
W marcu 1899 roku całość wojskowego miasteczka i koszar w Jabłonnie oficjalnie nazwano "Obozem im. Feldmarszałka Hurki".
W 1910 roku nastąpiła reforma carskiej armii. Rozwiązano Warszawski Rejon Forteczny, a wraz z nim stacjonujące tutaj wojska forteczne oraz rezerwowe pułki piechoty - 192. i 193. W Jabłonnie została zakwaterowana jednostka o 200 letniej historii - 8 estoński pułk piechoty (8-й пехотный Эстляндский полк). Nadal stacjonowały tutaj wojska kolejowe i balonowe.
Carski garnizon zakończył swój żywot w Jabłonnie w sierpniu 1915 roku, kiedy to do osady wkroczyły wojska niemieckie.
Prawie wszystkie budynki koszarowe dla wojsk balonowych przetrwały do naszych czasów. Nie ma chyba tylko jednego koszarowca. Wyburzono wszystkie komórki i piwniczki - ostatnią piwnicę zlikwidowano podczas budowy szpitala w Legionowie.
Budynek nr 3
Parterowy koszarowiec przy ul. Zegrzyńskiej 2 przez lata był wykorzystywany na cele wojskowe. Ostatnim użytkownikiem była placówka Żandarmerii Wojskowej, która mieściła się tutaj do końca lat 1990-tych. Od kilkunastu lat budynek stoi pusty i nieużywany. Był wystawiony na sprzedaż, ale nie znalazł się żaden chętny kupiec. Teren coraz bardziej zarasta i nie widać potencjału na zagospodarowanie obiektu.
Poniżej zdjęcia z roku 2003 oraz 20 lat później czyli rok 2023.
Legionowo - koszary z 1898 roku dla wojsk balonowych.
Obecnie przy ul. Zegrzyńskiej 2.
Porównanie stanu z roku 2003 oraz z roku 2023.
Budynki nr 8, 9 i 10
Trzy piętrowe koszarowce i murowana latryna przy ul. Strużańskiej 2d, 2f oraz ul. Wąskiej 81 przez lata PRL służyły wojsku do celów koszarowych. Zostały wtedy pomalowane szpetną, szarą farbą. W latach 80-tych XX w. ulokowano tutaj też kasyno wojskowe. W latach 90-tych, po tym jak wojsko opuściło teren, część pomieszczeń była wynajmowana. Ostatecznie w roku 1999 całość została przekazana do Agencji Mienia Wojskowego. Od tego czasu budynki zaczęły popadać w ruinę. Zostały zdewastowane, a na dodatek skradziono z nich blaszany dach, co jeszcze bardziej przyspieszyło destrukcję. Ostatecznie teren został kupiony przez dewelopera, firmę W.W. Investment Wiśniewscy, która pierwotnie chyba nie miała pomysłu co zrobić z budynkami wpisanymi w międzyczasie do rejestru zabytków. Teren był niezabezpieczony, a koszarowce dalej popadały w ruinę. Na szczęście firmie udało się zaprojektować i wybudować piękne osiedle. Przywrócono blask dawnym wojskowym koszarom oraz postawiono nowy blok, górujący nad okolicą. W jednym z koszarowców umieszczono przedszkole, a w pozostałych na parterze znajdują się garaże, na piętrze mieszkania. Dobudowano też kolejne kondygnacje na cele mieszkaniowe.
Poniżej zdjęcia z roku 2003 oraz 20 lat później czyli rok 2023.
Legionowo - koszary z 1898 roku dla wojsk balonowych.
Obecnie przy ul. Strużańskiej i ul. Wąskiej.
Porównanie stanu z roku 2003 oraz z roku 2023.
Budynek nr 19
Parterowy koszarowiec, przy obecnej ul. Zegrzyńskiej 1b, był użytkowany przez wojsko aż do czasów współczesnych. Następnie przez wiele lat stał pusty i zdewastowany. Po tym jak przejął go Urząd Miasta Legionowo, został wydzierżawiony. Obecni użytkownicy wyremontowali go i tworzyli działającą nadal restaurację Kresową (dawniej Restauracja Carska).
Poniżej zdjęcia z roku 2003 oraz 20 lat później czyli rok 2023.
Legionowo - koszary z 1898 roku dla wojsk balonowych.
Obecnie przy ul. Zegrzyńskiej 1b.
Porównanie stanu z roku 2003 oraz z roku 2023.
Budynek nr 60
Parterowy koszarowiec na skrzyżowaniu obecnej ul. Zegrzyńskiej i ul. Strużańskiej powstał jako łaźnia garnizonowa. Rolę tą pełnił od czasów carskich, przez panowanie niemieckie aż do lat 70-tych XX wieku. Później częściowo był zajmowany przez sklepy. Od lat 90-tych XX wieku obiekt zajmowany jest przez wojskową przychodnię zdrowia, a obecnie jest to element kompleksu szpitala WIM w Legionowie. Budynek jest otynkowany i ocieplony, nie ma już uroku starych, carskich koszar. Parterowy budynek zachował układ dachu z dawnych czasów.
Opracowano na podstawie:
- Jacek Szczepański, "Obóz Hurki - dzieje garnizonu w Legionowie do 1918 roku", Legionowo 1997
- Jacek Szczepański, "Powiat legionowski na dawnej pocztówce", Legionowo 2002
- Jacek Szczepański, "Jabłonna - ty morderco mojej młodości", Legionowo 2015
