Warszawa - zewnętrzny pierścień fortów

W ramach pierwszego etapu budowy fortowej Twierdzy Warszawa powstały umocnienia zewnętrznego pierścienia fortów. W latach 1885-1890 wybudowano 18 dzieł numerowanych od I do XIV a rozmieszczonych w odległości ok. 8km od centrum miasta.

Ten dział wymaga uzupełnienia - chcesz pomóc? Napisz do mnie.

Warszawa zewnętrzny pierścień

Nieistniejący już fort XII Antoninów (Utrata) powstał w ramach budowy zewnętrznego pierścienia fortów Twierdzy Warszawa. Został wybudowany pomiędzy rokiem 1885 a 1890.

Fort powstał jako dzieło dwuwałowe o ogólnych założeniach zbliżonych do standardowego fortu Bujnickiego z 1879 roku. Posiadał symetryczny narys o dwóch załamanych czołach i dwóch barkach. Miał centralnie położone koszary szyjowe połączone poternami z wałami. Pomiędzy wysokim wałem artylerii a małym wałem piechoty wykonane były trzy przejścia. Na wale artyleryjskim umieszczono stanowiska bojowe oddzielone od siebie licznymi trawersami. Otoczony był mokrą fosą bronioną bezpośrednio z wałów. Fort nie posiadał kaponier ze względu na umieszczenie na terenie podmokłym. Sama fosa była połączona z przepływającym obok Kanałem Bródnowskim. Wejście do fortu odbywało się przez most umieszczony po lewej stronie koszar.

Fort został ulokowany niedaleko folwarku Antoninów i folwarku Utrata, stąd dwie różne nazwy. Okoliczny teren był bardzo podmokły, a jednocześnie fort umieszczono niedaleko linii kolejowej, której miał bronić.

Fort podlegał rozkazowi z 31 stycznia 1909 roku o likwidacji twierdzy i został zniszczony. Na planie projektu kanału obwodowego z 1926 roku fort jest ciągle zaznaczony, czyli musiały jeszcze być w terenie jakieś pozostałości. Mapa działek z 1936 ma jeszcze opis tego terenu jako "fort". W tym samym roku wydano zgodę na sprzedaż tego terenu terenów pofortecznego należącego wtedy do Skarbu Państwa.

Na zdjęciach lotniczych wykonanych po II wojnie światowej ledwie widać zarys terenu gdzie znajdował się fort. Istniała wtedy jeszcze droga forteczna prowadząca do umocnienia.

Fort znajdował się na terenie pomiędzy końcem ulic Nieświeskiej, Utrata a Kanałem Bródnowskim i ul. Bardowskiego. Obecnie jest to zalesiony/zarośnięty teren z pozostałościami dawnych bocznic kolejowych prowadzących do jednostki wojskowej i magazynów. Jedynym widocznym śladem lokalizacji fortu jest przebieg Kanału Bródnowskiego, który omijał fort na północy.

Fort XII Antoninów na starych mapach i zdjęciach.
fot.1 Niemiecka mapa z 1914 roku w skali 1:25 000 (źródło: Mapster)
fot.2 Niemiecka mapa z 1915 roku (Karte des Westlichen Russlands), zaznaczona droga forteczna pomiędzy umocnieniami (źródło: Mapster)
fot.3 Plan kanału obwodowego z 1926 roku z zaznaczonym fortem (Przegląd Techniczny, 1926, nr. 35-36)
fot.4 Plan działek miasta, z widoczną działką poforteczna należącą do Skarbu Państwa (źródło: mapa.um.warszawa.pl)
fot.5 Dekret z 1936 o wystawieniu na sprzedaż terenu fortu - "grunt poforteczny Antoninów" (źródło: isap.sejm.gov.pl)
fot.6 Niemiecka mapa z 1940 roku bazująca na polskiej mapie WIG, widoczny zarys terenów pofortecznych (źródło: Mapster)
fot.7 Zdjęcie lotnicze z 1945, wykonane w ramach określania wielkości strat po II wojnie (źródło: mapa.um.warszawa.pl)