Warszawa - wewnętrzny pierścień fortów

Umocnienia wewnętrznego pierścienia fortów Twierdzy Warszawa rozpoczęto budować w 1886 roku. Powstało tylko pięć fortów ulokowanych na zachodnim brzegu Wisły, 2-3 km za dziełami zewnętrznego pierścienia.

Ten dział wymaga uzupełnienia - chcesz pomóc? Napisz do mnie.

Warszawa wewnętrzny pierścień

Fort P (Parysów) powstał w latach 1886-1890 w ramach budowy drugiego (wewnętrznego) pierścienia fortów twierdzy. Rosjanie wybudowali fort artyleryjski, pomimo wcześniejszych doświadczeń wojennych wykazujących nieprzydatność takich dzieł. Obecnie nosi nazwę Fort Bema.

Fort Parysów powstał jako dzieło ziemno-ceglane o narysie zbliżonym do lunety (dwa czoła i dwa barki) z dodatkowym terenem w części szyjowej. Otoczony został w całym obwodzie mokrym rowem fortecznym (do 20 m szerokości) oraz dwoma wałami o krótkich przedpiersiach w czołach i barkach. Wyższy wał wewnętrzny przeznaczony był dla artylerii, zaś niższy wał zewnętrzny dla piechoty. Wały artyleryjskie posiadały trawersy.

Fosa broniona była bezpośrednio z wałów. Nie powstały tutaj kaponiery ani kojce skarpowe gdyż obawiano się ich zawilgocenia od mokrej fosy.

Pod obydwoma czołowymi wałami artyleryjskimi umieszczono ceglane kazamaty, podobnie jak w innych fortach tego pierścienia.

Pod wałem artyleryjskim istniały przejścia komunikacyjne do wału piechoty. Takie przejścia, połączone z małą prochownią i schronem pogotowia artyleryjskiego, umieszczono u styku czół fortu oraz symetrycznie u styku czoła z barkiem. Także czołowe kazamaty posiadały przejście do wału piechoty.

W części szyjowej fortu zlokalizowano cztery symetrycznie rozmieszczone kazamaty magazynowe. Wszystkie pomieszczenia posiadały okna co znacznie zmniejszało ich odporność na ostrzał. Nie zostało to zmieniona nawet w okresie modernizacji twierdzy.

Fort P był połączony z sąsiednimi fortami za pomocą wałów fortecznych z fosą. Wały te wybudowano w latach 1889-92 podczas modernizacji twierdzy.

Wkrótce po zakończeniu budowy fortów przystąpiono do ich modernizacji. W większości umocnień przebudowano wały - w miejsce dwóch, powstał jeden wał przeznaczony głównie dla piechoty. Zasadniczą część artylerii wyprowadzono poza dzieło. Ceglane kaponiery skarpowe, zostały przebudowane na betonowe. Jednakże zmiany te nie dotknęły fortu Parysów. Pozostał on w pierwotnej wersji i pełnił już tylko funkcje magazynowe. Dzięki temu jest to jedyny dostępny fort dwuwałowy w Warszawie.

Fort miał być zniszczony w ramach akcji likwidacji Twierdzy Warszawa. Rozkaz z 31 stycznia 1909 roku nie został jednak wykonany. W lecie 1913 roku wysadzono jedynie poternę i prochownię u styku prawego barku i czoła.

Fort Parysów w 1921 roku otrzymał nazwę Fort Bema. W okresie międzywojennym była tu Wytwórnia Amunicji. Na zapolu fortu powstały domy administracji wytwórni. Zachowane one są do dzisiaj.

W czasie II wojny były tu niemieckie magazyny wojskowe. Także po wojnie polskie wojsko zajęło fort. W latach 80-tych XX wieku fort przekazano klubowi sportowemu Legia.

Fort dotrwał do naszych czasów w stosunkowo dobrym stanie. Jedynymi zniszczeniami jest brak wspomnianej prochowni z poterną oraz jednej kazamaty magazynowej w prawej części szyi. Zachowany jest stalowy most w szyi fortu - taki sam znajduje się na forcie Tsche-Czerniaków (Piłsudskiego). Na magazynach można podziwiać ciekawe wywietrzniki.

Od 2002 roku fort był gruntownie remontowany przez obecnego właściciela - gminę Bemowo. Wycięto prawie wszystkie drzewa porastające stropy ceglanych kazamat. Oczyszczono wały, pozostawiając cześć zadrzewienia. Wzmocniono brzegi fosy i zasilono ją wodą z pobliskiego ujęcia. Wybudowane zostały dwie kładki dla pieszych nad rowem fortecznym. W szyi, obok zabytkowego mostu, usypano groblę z przepustem. Teren został oczyszczony ale ciągle pełni jedynie rolę parku a stare kazamaty nie mają zagospodarowania. W okolicy fortu powstało wiele osiedli mieszkaniowych a także duży plac zabaw (jeden z lepszych w Warszawie) oraz park linowy na terenie fortu z tyrolką nad fosą (high-position.pl).

Fort P Parysów - Fort Bema na planach i mapach.
fot.1 Niemiecka mapa z 1914 roku w skali 1:25 000.
fot.2 Niemiecka mapa z 1940 roku oparta o polskie mapy WIG w skali 1:25 000.
fot.3 Niemiecka mapa z 1944 roku oparta o polskie mapy WIG, ale widoczne zmiany w stosunku do starszej mapy.
fot.4 Rosyjskie zdjęcie lotnicze z 1945 roku (Google Earth)
fot.5 Plan fortu autorstwa Cezarego Głuszka.


Mapa fortyfikacji

mapa fortyfikacji

Źródła / bibliografia

Strona tworzona jest w oparciu o źródła umieszczone tutaj:
źródła i bibliografia.