Modlin - zewnętrzny pierścień fortów

W 1909 roku zmieniono koncepcję obrony zachodniej części Rosji - twierdzę w Warszawie i w Zegrzu przeznaczono do likwidacji, a twierdzę w Modlinie (Nowogieorgijewsk / Новогеоргиевск) postanowiono jednak rozbudować. W latach 1912-15 powstał wokół Modlina drugi pierścień fortów (od IX do XVIII) wraz z dziełami pośrednimi (od D-1 do D-10). Tylko nieliczne z tych obiektów zostały wybudowane w całości do czasu rozpoczęcia wojny.

Modlin forty zewnetrzne

Dzieło D1 (Xa) powstało w latach 1913-14 w Wólce Smoszewskiej, nad brzegiem Wisły w ramach budowy drugiego pierścienia fortów Twierdzy Modlin.

Budowę punktu oporu rozpoczęto w 1913 roku, tuż przed wybuchem I wojny światowej. Miał on miał zamykać odcinek pierścienia fortów do fortu w X w Henrysinie do Wisły. Powstał w naturalnych, licznych w tym miejscu, jarach na brzegiem Wisły. Trudno jest nawet określić jaki był zakres faktycznych prac ziemnych podczas budowy, a na ile wybudowano schrony w przygotowanym już przez naturę miejscu.

Dzieło składa się z dwóch budowli. Od strony czoła znajduje się kaponiera przeciwskarpowa dla broni ręcznej. Częścią bojową skierowana jest głównie w stronę Wisły, ma wejście z bronionej fosy. Miała za zadanie obronę dwóch odcinków suchej fosy. Sama fosa była dodatkowo zabezpieczona kratami fortecznymi i zasiekami. W ten sam sposób zabezpieczono też podejście do kaponiery od strony czoła obiektu.

Drugi obiekt to schron koszarowy umieszczony niejako pod wałem fortu, w drugiej linii od kaponiery. Jego zadanie było głównie koszarowe - dwa największe pomieszczenia w środku przeznaczono bezpośrednio dla załogi. Od strony wejścia z przelotnią schron ma jeszcze małe pomieszczenie techniczne. Szeroki wał między schronem a kaponierą planowano wyposażyć w betonowe przedpiersia - stanowiska strzeleckie dla żołnierzy piechoty. Podobne stanowiska miały powstać przed koszarami od strony szyi. Prawdopodobnie nie został wybudowane - nie ma w terenie żadnych pozostałości tych obiektów.

Po niestarannym wykończeniu niektórych elementów widać, że cały punkt oporu budowany był w pośpiechu. Strop kaponiery pierwotnie wzmocniony był stalowymi belkami, których aktualnie już nie ma.

Współcześnie na terenie fortu znajdują się ogródki działkowe - teren został sprzedany na przełomie lat 60/70. XX wieku. Można wejść i obejrzeć budowle z zewnątrz, ale obie części są zagospodarowane przez prywatnych właścicieli. Na stropie schronu wybudowano domek letniskowy, a sam schron służy właścicielom za dużą piwnicę. Kaponiera jest nadbudowana w większym stopniu. Połowa kaponiery jest widoczna z zewnątrz, a połowa jest wbudowana w piwnicę bardzo dużego budynku mieszkalnego, w którym mieszczą się usługi noclegowe. W kaponierze obecny właściciel ma część instalacji oraz po prostu piwnice. Współcześnie obie te budowle nie miały by prawa powstać, ale jeszcze w końcówce PRL dało się coś takiego wykonać. Miejsce jest bardzo mało znane ze względu na niewielki rozmiar i brak dostępu do wnętrza.

Na niemieckich mapach z epoki oraz w późniejszych publikacjach punkt oporu ma błędne oznaczenie Xa. Rosjanie określali ten obiekt jako punkt oporu nr 1 (опорный пункт №1).

Punkt oporu No.1 na planach z 1913 roku

Punkt oporu No.1 na planach z 1913 roku

Dzieło D1 Wólka Smoszewska, rok 2023

Dzieło D1 Wólka Smoszewska, rok 2023
fot.1-6 Kaponiera
fot.7-8 Schron

Dzieło D1 Wólka Smoszewska
fot.1 Dzieło na mapie z rosyjskiej książki z 1938 roku
fot.2 Fort na ciekawej, niemieckiej mapie z 1938 roku. Mapa bazuje na podkładach WIG 1:100 000 ale ma naniesione położenia fortów, nie wszystkie prawidłowo. (źródło: Mapster)