Fort 49a Dłubnia to jeden z głównych fortów pancernych Twierdzy Kraków, który został wybudowany w latach 1892-1896. Powstał na górze królującej nad doliną rzeki Dłubnia.

Fort ma narys trapezu. Obiekt otoczony jest suchą fosą bronioną w części czołowej przez dwie kaponiery przeciwskarpowe umieszczone w narożnikach czoła i barków. Przeciwskarpa na czole i barkach wykonana jest z kamienia i betonu. Szyjowa część fosy broniona jest z kaponiery wybudowanej przy koszarach. Kaponiery w przeciwskarpie posiadały pancerne stanowiska dla karabinów maszynowych.

Cała część centralna fortu to dwupiętrowe, ceglane koszary przykryte ziemnym nasypem, z kamiennym murem oporowym od strony szyi a wybudowane w poziomie fosy. Na stropie koszar umieszczono główną broń fortu tj. pancerne wieże czterech haubic, dwóch armat oraz trzech stanowisk obserwacyjnych. Z korytarza bojowego przy wieżach znajdują się wyjścia na dach koszar, gdzie ulokowano stanowiska bojowe dla piechoty, z betonowym przedpiersiem od strony czoła, ale także z betonową ścianą z otworami strzelniczymi od strony szyi i wejścia do fortu.

Wejście do koszar jest położone centralnie po środku, obok kaponiery szyjowej. Dalej poprowadzono centralną poternę aż do przeciwskarpy. W przeciwskarpie znajduje się chodnik łączący obie kaponiery.

Dzieło było wspierane przez sąsiadujące obiekty 49 1/4 Grębałów oraz Fort 49 Krzesławice, a współpracowało z dalej położonymi fortami 49 Krzesławice oraz 48a Mistrzejowice. W ramach Twierdzy Kraków wybudowano także bliźniaczy fort 47a Węgrzyce.

W czasie I wojny światowej, w dniach 16-25 listopada 1914 roku, na przedpolu fortu rozgrywały się walki pomiędzy wojskami rosyjskimi i austriackimi. Fort nie brał bezpośredniego udziału w walkach ale prawdopodobnie wspierał działania swoją artylerią.

W okresie międzywojennym fort był zajmowany przez wojsko, umieszczono na nim potężną radiostację i na jego terenie pracowali polscy specjaliści zajmujący się łamaniem szyfrowania Enigmy.

Po II wojnie fort nadal był wykorzystywany przez wojsko oraz jako miejsce noclegowe dla robotników budujących Nową Hutę. W latach 70-tych XX wieku pochopnie wojsko postanowiło odzyskać złom z pancerzy poprzez ich wysadzenie w powietrze. Niestety w efekcie cały fort popękał i nie nadawał się już do celów koszarowych i magazynowych ze względu na przenikanie wody do wnętrza i konstrukcji murów. Został więc przekazany na cele cywilne.

Obecnie fortem opiekuje się Muzeum Twierdzy Kraków, które dba o obiekt, sprząta i regularnie oprowadza wycieczki. Aby zwiedzić obiekt należy śledzić profil muzeum na FB: Muzeum Twierdzy Kraków. Wycieczki odbywają się tylko w niedziele, a fort jest na co dzień zamknięty. Serdeczne podziękowania dla przewodników za możliwość zwiedzenia tego fantastycznego obiektu.

Opracowano na podstawie:

• Informacji od przewodników Muzeum Twierdzy Kraków
• www.fortyck.pl
• klubpodroznikow.com
• www.twierdza.art.pl
• www.kaponiera.pl