Modlin - wewnętrzny pierścień fortów

Wewnętrzny pierścień fortów Twierdzy Modlin (Nowogieorgijewsk / Новогеоргиевск), składający się ceglanych dzieł numerowanych od I do VIII, budowano od 1883 roku. Umocnienia powstawały głównie na planie standardowego fortu z 1879 roku. Forty w kolejnych latach były przebudowane i zmodernizowane, aby nadążyć za zmieniającą się techniką wojskową.

Modlin forty wewnętrzne

Fort II w Kosewie powstał w ramach pierwszego pierścienia fortów w latach 1883-88. Początkowo ceglany został dwukrotnie przebudowywany. Obecnie jest świetnie zachowany i prezentuje różnorodne rozwiązania militarne z przestrzeni lat, zarówno ceglane, betonowe jak i pancerne.

Pierwotnie fort został wybudowany wg. standardowego projektu typowego fortu wzór F1879. Był to obiekt dwuwałowy, z wyższym wałem artyleryjskim i niższym wałem piechoty. Fort posiada symetryczny narys z dwoma czołami oraz dwoma barkami. Na styku obydwu części czołowych oraz na styku części czołowych z barkami umieszczono kojce skarpowe. Centralnie umieszczono czołowy kojec skarpowy. W szyi fortu umieszczono ceglane koszary bronione przez kwadratową, ceglaną kaponierę. Taka sama kaponiera zachowana jest aktualnie na forcie III w Pomiechówku oraz na forcie IV w Janówku. Dodatkowo na terenie powstały liczne ceglane schrony i prochownie. Całość otoczono murem Carnota.

Fort II
fot.1-6 Rok 1915, kadry z niemieckiej wojennej kroniki filmowej ("Neueste Messter-Kriegsberichte" z zasobów Bundesarchiv)
fot.7-15 Fotografie niemieckich żołnierzy z lat 1939-1940
fot.14-18 Pancerna kopuła w roku 1939 oraz 70 lat później

Koniec budowy fortu zbiegł się w czasie z wynalezieniem nowych ładunków burzących. Stare ceglane forty okazały się być zbyt słabe i nie były w stanie oprzeć się nowej broni. Należało więc zastąpić ceglane budowle nowymi wykonanymi z betonu i stali.

Podczas modernizacji fortu po roku 1894 przebudowano najważniejsze bojowe obiekty ceglane zastępując je umocnieniami betonowymi. Stropy część umocnień wzmocniono betonem. Zamiast zlikwidowanego czołowego kojca skarpowego powstała betonowa kaponiera przeciwskarpowa oraz wybudowano betonową przeciwskarpę. Połączona ona została z wnętrzem fortu poterną poprowadzoną pod fosą a wykorzystującą częściowo poternę wcześniejszego kojca skarpowego. Przebudowano lub wybudowano nowe betonowe schrony. Zlikwidowano dwa wały, pozostawiając fort jednowałym.

Przebudowa fortu, podobnie jak innych starych fortów Twierdzy Modlin, spowodowała że powstał obiekt unikalny, łączący wiele starych i nowych elementów.

Fort II, rok 1915, kadry z niemieckiej wojennej kroniki filmowej ("Neueste Messter-Kriegsberichte" z zasobów Bundesarchiv)

Fort II, rok 2009

Fort nie uległ żadnym zniszczeniom podczas I wojny światowej. W okresie międzywojennym był nadal wykorzystywany przez wojsko. Zmodernizowano część umocnień, głównie tradytory oraz zainstalowano pancerną kopułę obserwacyjną. Taką samą kopułę zamontowano na forcie VII w Cybulicach. Instalowano także urządzenia wentylacyjne, których pozostałości zachowały się do dzisiaj. Podobne urządzenia zachowane są w stanie szczątkowym także na forcie w Zegrzu.

W czasie II wojny światowej fort znajdował się na linii walki, ale nie doztał żadnych zniszczeń i jest perfekcyjnie zachowany do dzisiaj.

Po wojnie fort był wykorzystywany przez wojsko jako składnica amunicji. Na terenie fortu do dzisiaj znajdują się liczne ćwiczebne bomby wykonane z betonu. Wybudowano kilka budynków magazynowych w fosie przy przeciwskarpie.

W roku 2013 fort został wpisany do rejestru zabytków (Fort II „Kosewo” (Twierdza Modlin), 1883-88, po 1894, nr rej.: A-1127 z 8.03.2013).

Fort II, rok 2009

Fort II na starych mapach
fot.1 "Karte des Westlichen Russlands" jest to niemiecka mapa z 1915 roku w skali 1:100 000, oparta na mapach rosyjskich dwuwiorstówkach (Nowaja Topograficzeskaja Karta Zapadnoj Rossji) w skali 1:84 000. Mapy te opracowane były dla terenów byłego zaboru rosyjskiego. Mapy tylko w formie czarno-białej.
fot.2 Mapy WIG (Wojskowy Instytut Geograficzny) zostały opracowane w latach 1919-1939. Wydane w latach 30-tych XX wieku mapy są uważane za jedne z najlepszych na świecie. Powstały w skali od 1:100 000, w formie kolorowej (4 kolory). Były także częściowo wydawane mapy w skalach od 1:25 000 do 1:300 000.
fot.3 Niemieckie mapy z okresu II Wojny Światowej są w całości oparte na polskich mapach WIG. Wydana została zarówno mapa w skali 1:100 000 (kolorowa) jak i 1:25 000 (czarno-biała).

Od wielu lat Agencja Mienia Wojskowego próbowała sprzedać fort obniżając sukcesywnie cenę wywoławczą w przetargach. Ostatni przetarg z 2015 roku na sumę ponad 2 mln zł nie został rozstrzygnięty. Nie znam aktualnego stanu prawnego fortu, podobno został sprzedany ale jego stan (nowy płot, świeże tabliczki "teren wojskowy") nie wskazuje na to. Nie jest dostępny dla turystów i nie są organizowane wycieczki z przewodnikiem.